É cada vez máis frecuente que os problemas económicos se presenten como cuestións técnicas nos que a súa solución só require a decisión de expertos, de "tecnócratas" ou persoas moi especializadas. Evítase que sexa a xente normal e corrente a que decida sobre eles porque considérase que non está preparada e que, xa que logo, si decidise podería ocasionar perturbacións graves, un mal funcionamento da maquinaria económica, máis ou menos como sucedería si calquera de nós que non tivese os coñecementos adecuados se empeñase en arranxar o seu reloxo ou calquera aparello máis ou menos complicado.
Iso é o que sucede, sobre todo, cando se fala de cuestións monetarias. De feito, os bancos centrais (como en Europa o Banco Central Europeo) que son as máximas autoridades nesa materia e que gozan dun poder case omnímodo, son desde hai tempo independentes dos gobernos ou parlamentos e os seus directivos noméanse facendo crer á xente que se trata de técnicos que non toman decisións "políticas". Equiparando, ademais, o "político" ao caprichoso da xente ou os gobernos.
Pois ben, esta é unha das mentiras máis grandes que acompaña ao discurso e á política económica do noso tempo.
Ningún problema económico ten solución "técnica". Todos teñen solucións políticas, entendendo por política toda aquela decisión que non depende dun criterio obxectivo senón dunha preferencia do tipo que sexa.
Poñamos un exemplo. Supoñamos que hai diñeiro para facer unha ponte entre dúas cidades pero que se pode construír en puntos diferentes de ambas polo mesmo prezo e con igual percorrido ou dificultade. A decisión acerca de que dous puntos concretos vai unir é política porque depende das preferencias da xente. Quen vivan nun sitio ou noutro preferirán seguramente que estea preto deles, ou lonxe dá igual, pero por criterios puramente subjetivos. E a decisión que se tome será sempre política, é dicir, resultado dunha preferencia concreta e non dun criterio técnico. Pode ser que esa decisión política a tome un dictador, ou que se bote a sorte ou que se faga unha votación, pero sexa cal for o procedemento concreto, será o resultado dunha preferencia social.
Outra cousa é que, unha vez tomada esa decisión, os enxeñeiros téñanse que poñer ao choio e determinar as cuestións técnicas necesarias para construír a ponte, a partir dos puntos que se fixaron.
E o mesmo que considerariamos unha barbaridade que a xente quixese decidir por votación que tipo de tornillos ou suxeicións deben utilizarse, ou onde poñer os puntos de forza da ponte (porque iso si son decisións técnicas e non políticas), tamén o sería que os enxeñeiros quixesen decidir por eles mesmos onde é mellor que vaia a ponte e usurpasen á xente o dereito a facer valer as súas respectivas preferencias (porque esa é unha cuestión política e non técnica).
En economía ocorre igual...
Calquera decisión económica comporta un reparto determinado da renda. Sexa cal for o que se decida, sempre implicará que uns ou outros se beneficien máis ou menos. E a decisión acerca de quen deben beneficiarse ou saír prexudicados é evidente que non é técnica, senón política.
Subir ou baixar os tipo de interese é unha cuestión técnica?
Si eu teño un millón de euros no banco quererei que suban, porque así me beneficio. Si debo un préstamo, preferirei que baixen.
É mellor que o euro custe máis ou menos dólares?
Si eu vendo cadeiras a Estados Unidos, quererei que estea baixo, porque así venderei máis, dado que serán máis baratas para os estadounidenses. Pero si teño unha fábrica que compra compoñentes alí, preferirei que estea alto porque sairanme máis baratos a min.
Xa que logo, cando o Banco Central Europeo sobe os tipos de interese ou fai que baixe a cotización do euro, ou ao revés, aparentando que toma unha decisión técnica o que fai é decidir que miles de millóns de euros pasen ou a un peto ou a outro. É dicir, tomar unha decisión política posto que se deriva dunha preferencia sobre quen se quere que se beneficie ou non dela.
Así son todas as decisións económicas.
Moitas veces, cando a xente pide mellor distribución da riqueza oímos dicir: si, pero hai que esperar, porque primeiro hai que producir máis e logo poderemos repartir, primeiro hai que facer a tarta e logo repatirla.
Soa tan lóxico que parece indiscutible, pero iso non é verdade!
Iso funciona así en repostería: para poder repartir unha tarta hai que creala antes. Pero en economía, non é así, porque a medida que imos producindo xa estamos repartindo. Si producir un lapis custa un euro é porque temos retribuído por esa cantidade a todos os que contribuíron a producilo (ao que sacou a madeira, ao dono da serradora, ao que o cortou, ao que o empaquetou, etc.).
Xa que logo, si iso é así, si sempre que se toma unha decisión económica tómase en función dunha preferencia e non dun criterio técnico, resulta que as decisións económicas dependen sempre dos nosos principios morais, dos nosos criterios éticos: somos indiferentes ao crecemento da desigualdade? dános igual que ao consumir esnaquicemos o medio ambiente? creemos que se debe producir só o que poida pagar a xente que teña diñeiro ou debemos conseguir que todos os seres humanos teñan acceso aos bens imprescindibles para vivir, como a alimentación, a sanidade ou a educación? é xusto que quen máis teñen non paguen impostos?
É evidente que as decisións económicas dependerán sempre deses principios, da resposta que cada un de nós lle deamos a preguntas desa natureza.
E por todo iso é polo que podemos dicir que a economía vai da man da ética. Suscitar as cuestións económicas, que política realizar, que medidas adoitar, etc., sen suscitar ao mesmo tempo a cuestión moral que comportan é facer trampa, porque significa que se decide en función da preferencia particular de quen toma a decisión sendo alleo ás preferencias dos demais.
A economía sen unha explícita reflexión ética sobre os obxectivos, sobre as consecuencias e os modos de decidir e aplicar o decidido é unha ditadura, normalmente, dos que teñen máis sobre os que teñen menos ou non teñen nada. Por iso habemos de reclamar sempre que, antes de tomar calquera decisión económica, a poboación poida pronunciarse sobre ela e que a que se tome sexa a preferida pola maioría. E que, para que iso se poida
decidir con fundamento, que se poñan antes en claro os seus efectos sobre as cuestións básicas que afectan á vida e o benestar das persoas.
No hay comentarios:
Publicar un comentario